جاوا اسکریپت یک زبان برنامه نویسی سناخته شده است که معمولا توسعه دهندگان از آن برای ساخت برنامهها، سرورها، بازیها، صفحات وب و غیره استفاده میکنند. این زبان به صورت یکپارچه در کنار زبانهایی مانند HTML و CSS کار میکند. به عبارتی دیگر، CSS بدون JavaScript نمیتواند به خوبی تعامل با کاربر را فراهم کرده و قالببندی عناصر HTML را انجام دهد.
اپلیکیشنهای کابردی نوشته شده توسط جاوا اسکریپت به طور گستردهای در توسعهی وب، ساخت اپلیکیشن و موبایل و بسیاری از موارد دیگر استفاده میشوند. بیایید کمی بیشتر با این زبان برنامه نویسی و قابلیتهای آن آشنا شویم.
جاوا اسکریپت چیست؟
سوالی که شما را به سمت خواندن این مقاله کشانده این است که جاوا اسکریپت چیست و اصلا چرا باید از آن استفاده کنم؟
از زبان برنامه نویسی JavaScript برای ایجاد محتوای پویای صفحات وب استفاده میشود. این عناصر، به بهبود تعامل بازدیدکنندگان از وبسایت کمک کرده و با ایجاد مواردی مانند منوهای کشویی، گرافیکهای متحرک و رنگهای پسزمینهی پویا، باعث سهولت استفاده از ویژگیها و ابزارهای وبسایت میشوند.
قبل از آشنایی با JavaScript، بهتراست بدانید که Npm چیست و چه ارتباطی با این زبان برنامه نویسی دارد.
جاوا اسکریپت در چه مواردی استفاده میشود؟
در ابتدا، زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت فقط برای استفادهی داخلی بکار گرفته میشد. اما پس از اینکه توانست مشخصات استاندارد برای مرورگرهای وب را به سازمان استانداردسازی ECMA International ارائه دهد، راه خود را برای انتشار زبان برنامه نویسی ECMAScript هموار کرد.
در حقیقت، JavaScript یک زبان برنامه نویسی برای تعامل صفحات وب در مرورگرها و دستگاههای مختلف است که همواره در حال رشد و توسعه بوده و هر روزه به تعداد علاقمندان به آن اضافه میشود. اولین موتور جاوا اسکریپت مدرن V8 نام دارد که توسط گوگل توسعه یافته است و کار ترجمهی بایت کد در کد ماشین بومی را برعهده دارد.
در حال حاضر، زبان جاوا اسکریپت دارای چارچوبها و کتابخانههای بیشماری مانند jQuery، AngularJS، ReactJS و غیره است که توسعه دهندگان از آنها برای سادهسازی پروژههای پیچیده استفاده میکنند.
در ابتدا، جاوا اسکریپت در سمت کلاینت اجرا میشد. پس از توسعهی Node.js که یک محیط سرور بین پلتفرمی است که بر روی موتور Google Chrome JavaScript V8 ساخته شده است، این زبان برنامه نویسی در سمت سرور منشعب شد.
این زبان در اغلب موارد برای ساخت و توسعهی برنامههای مبتنی بر وب استفاده میشود. با این حال، برای پیادهسازیها در زمینههای مختلف نیز میتوان از آن استفاده کرد. اگر میخواهید بدانید که مهمترین کاربرهای جاوا اسکریپت چیست، به ادامهی این متن توجه کنید:
-
اپلیکیشنهای وب و موبایل
چارچوب زبان جاوا اسکریپت از کتابخانههای کد JavaScript تشکیل شدهاست که این کتابخانهها به توسعه دهندگان کمک میکنند تا از کدهای JavaScript از پیش نوشتهشده برای سادهسازی پروژههایشان استفاده کنند. بدین صورت، تا حد بسیار زیادی در زمان و نیروی کاری پروژهها صرفه جویی میشود و درنتیجه، توسعه دهندگان مجبور نیستند تمام کدنویسی پروژه را از اول انجام دهند.
هر کدام از فریمورکهای JavaScript دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند که هدفشان سادهسازی فرآیندهای توسعه و اشکالزدایی کد پروژه است. برای مثال، فریمورکهای front-end نظیر jQuery یا ReactJS برای بهبود طراحی بکار میروند. این فریمورکها به توسعه دهندگان کمک میکنند تا بتوانند مولفههای کد را بدون اینکه بر روی عملکرد یا ارزش یکدیگر تاثیری بگذارند، استفاده کرده و بروزرسانی کنند.
همچنین، فریمورکهای دیگری مانند Cordova یا Titanium وجود دارند که برای ایجاد اپلیکیشنهای بومی یا هیبریدی استفاده میشوند. پیادهسازی کد JavaScript در Node.js نیز برای توسعهی وب انجام میشود؛ زیرا ماهیت تک نخی (single-threaded) و معماری غیر مسدود کنندهی (non-blocking) آن به کاهش زمان پاسخگویی سرور و حذف تاخیرها کمک میکند. علاوهبراین، Node.js بسیار سبک است و میتوان از آن به عنوان یک ابزار مقیاس پذیر برای میکروسرویسها استفاده کرد. با این قابلیت، میتوانید یک برنامهی واحد که از سرویسهای کوچک ساخته شدهاست را با فراآیندهای جداگانه توسعه دهید.
-
ساخت وب سرورها و اپلیکیشنهای کاربردی سرور
با پیادهسازی کدهای زبان جاوا اسکریپت در Node.js میتوانید در کمترین زمان ممکن، سرورهای وب و زیرساختهای back-end را بسازید. با استفاده از ماژولهای HTTP داخلی، میتوانید یک سرور HTTP را که حاوی متن ساده است، بسازید و از وب سرور Node.js که Node-OS نام دارد و یا سرورهای شخص ثالث مانند Microsoft Internet Information Services (IIS) و آپاچی برای رسیدگی به درخواستهای HTTP استفاده کنید.
توجه داشته باشید که از آنجاییکه وب سرور Node-OS بر روی هستهی لینوکس ساخته شده است، با سیستم عاملهای مبتنی بر لینوکس عملکرد بهتری دارد.
-
رفتار تعاملی (Interactive Behavior) در وبسایت
افزودن پویایی به صفحات وب را میتوان یکی از عملکردهای اصلی و مهم جاوا اسکریپت به شمار آورد. پویایی صفحات وب میتواند شامل نمایش انیمیشنهای مختلف، قابلیت تغییر نحوهی مشاهدهی متن، ایجاد منوهای کشویی و کارهایی از این قبیل باشد.
با اینکه برنامه نویسان معمولا از کدهای HTML و CSS برای ساخت وبسایت استفاده میکنند، اما با این ابزارها به تنهایی، شما فقط یک صفحه نمایش ثابت و بیروح خواهید داشت. با کمک جاوا اسکریپت میتوانید صفحات وب تعاملی داشته باشید و کاربران بیشتری را به سمت وب سایت خود جذب کنید. علاوه بر این، زبان برنامه نویسی JavaScript به شما کمک میکند تا بتوانید محتوای HTML و مقادیر ویژگیها را بدون نیاز به بارگیری مجدد صفحه، به راحتی تغییر دهید. این قابلیت به این دلیل است که JavaScript از دادههای زیر پشتیبانی میکند:
- رشتهای (String): دادههای رشتهای شامل دادههای متنی هستند که در داخل علامت نقلوقول قرار میگیرند. به عنوان مثال، عبارت “Hello world”، ‘Hello world’ و “Display ‘Hello world’ text” از نوع رشته هستند.
- عددی (Number): شامل اعداد صحیح و ممیز شناور میشود.
- بولین (Boolean): شامل دادههای منطقی با مقادیر درست (true) و نادرست (false) است.
- بیگ اینت (BigInt): شامل دادههای عدد صحیح با طول دلخواه است.
- Null: حاوی یک مقدار خالی است.
- تعریف نشده (Undefined): شامل متغیرهای اعلام شده اما تعیین نشده میشود.
- علامت (Symbol): شامل شناسههای منحصر به فرد برای اشیا میشود.
- شی (Object): شامل ساختارهای پیچیده و تعریف شده میشود.
تمام دادههای اولیه به جز دادههای نوع شی، فقط میتوانند یک داده را ذخیره کنند. دادهی نوع شی نیز میتواند شامل مجموعهای از مقادیر باشد.
با استفاده از زبان جاوا اسکریپت میتوانید با استفاده کوکیهای مختلف، تجربهی مرور وب کاربران را بهبود ببخشید. این کار با استفاده از ویژگی document.cookie انجام میشود و برای تنظیم مقادیر کوکیها و همچنین ایجاد، خواندن و حذف کوکیها کاربرد دارد.
-
توسعهی بازیها
شما میتوانید برای ساخت یک بازی از ترکیب جاوا اسکریپت و یک رابط برنامه نویسی مانند WebGL استفاده کنید. بسیاری از موتورهای بازی مبتنی بر JavaScript نظیر GDevelop، Phaser یا Kiwi.js برای رندرگرفتن گرافیک، ریسایکل کردن کد و برنامههای چند پلتفرمی در دسترس هستند. چند نمونه از بازیهای ساخته شده با موتورهای بازی JavaScript عبارتنداز: Angry Birds، The Wizard و بازی معروف 2048.
چه چیزی باعث شده که جاوا اسکریپت اینقدر عالی باشد؟
زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت نسبت به رقبای خود دارای مزایای بیشماری است که در این قسمت، به معرفی برخی از آنها میپردازیم:
- سادگی: JavaScript دارای ساختار بسیار ساده است که یادگیری و کار با آن را برای کاربرانش راحت کرده. خطاهای برنامه نویسی با JavaScript به راحتی قابل تشخیص هستند و میتوانید در کمترین زمان ممکن آنها را تصحیح کنید.
- سرعت: از آنجایی که اسکریپتها مستقیما در مرورگر وب و بدون اتصال به سرور یا نیاز به کامپایلر اجرا میشوند، سرعت اجرا بسیار بالاست. علاوه بر این، اکثر مرورگرهای وب به JavaScript اجازه میدهند تا کد را به طور همزمان در طول اجرای برنامه کامپایل کند.
- تطبیقپذیری: JavaScript با زبانهای پرکاربرد دیگر نظیر PHP، Perl و JavaScript سازگار است. هم چنین، میتوانید از این زبان برای علم داده و تسکهای یادگیری ماشین استفاده کنید.
- محبوبیت: به دلیل محبوبیت زیاد جاوا اسکریپت، منابع و انجمنهای زیادی برای کمک به مبتدیان آن وجود دارد تا این افراد بتوانند مهارتهای فنی و دانش خود را بهبود بخشند.
- بار سرور: از آنجایی که JavaScript در سمت کلاینت اجرا میشود، درخواستهای ارسالشده به سرور نیز کاهش مییابد. میتوانید اعتبارسنجیها را از طریق مرورگر وب انجام داده و بروزرسانیها را فقط برای بخشهای خاصی از صفحات وبتان اعمال کنید.
- بروزرسانیها: هر چند وقت یک بار، تیم توسعهی JavaScript و ECMA International جدیدترین تغییرات را در قالب بروزرسانیهای چارچوبها و کتابخانهها ارائه میدهند.
نقاط ضعف جاوا اسکریپت
JavaScript مانند تمام زبانهای برنامه نویسی دنیا دارای محدودیتها و نقاط ضعف است. برخی از مهمترین معایب استفاده از این زبان برنامه نویسی عبارتنداز:
- مشکل در سازگاری مرورگر: تفسیر مختلف کدهای JavaScript توسط مرورگرها، باعث ایجاد مشکل در سازگاری میشود. برای اینکه به چنین مشکلی برنخورید، بهتراست جاوا اسکریپت را در نسخههای قدیمی مرورگرهای وب استفاده کنید.
- امنیت: از آنجایی که کدهای JavaScript در سمت کلاینت اجرا میشوند، افراد سودجو میتوانند به آن آسیب برسانند.
- اشکال زدایی: با اینکه برخی از ویراشگرهای HTML از اشکال زدایی کدهای JavaScript پشتیبانی میکنند، اما این ویرایشگرها نسبت به سایر ویرایشگرهای دیگر، کارایی کمتری دارند و هیچ هشداری برای خطا نشان نمیدهند. درنتیجه، پیداکردن مشکل میتواند کار مشکلی باشد.
کدهای JavaScript چطور در صفحات وب کار میکنند؟
شما میتوانید کدهای JavaScript را مستقیما در صفحات وب جاسازی کرده و یا آنها را از طریق یک فایل .js ارجاع دهید. بهتراست از قبل درباره ی اینکه که فایل js چیست و چه کاری انجام میدهد، مطلع باشید. زمانی که کاربر میخواهد از صفحهی وب شما بازدید کند، مرورگر او، کد اسکریپت را به همراه کد html و css اجرا میکند و میتواند صفحهی وب را از طریق برگهی مرورگرش ببیند.
اسکریپت، در ماشین کاربر بازدیدکننده دانلود شده و سپس پردازش میشود. زبان جاوا اسکریپت با زبان سمت سرور که اسکریپت را قبل از ارسال به مرورگر پردازش میکند، متفاوت است.
پس از رسیدن بلوک کد JavaScript به ماشین، مرورگر وب آن را از بالا به پایین پردازش میکند و از آنجایی که به ترتیب ورود حساس است، قبل از اصلاح، به متغیرها یا اشیا درون بلوک کد توجه میکند. در صورتی که متغیرها هیچ مقداری نداشته باشند، خطای تعریف نشده (undefined) اعلام میشود.
تفاوت جاوا اسکریپت با سایر زبانهای برنامه نویسی
شاید بتوان همه کاره بودن این زبان برنامه نویسی را مهمترین عامل موفقیت آن دانست. بسیاری از توسعه دهندگان فقط در صورتی به سراغ زبانهای برنامهنویسی دیگر میروند که به یک عملکرد خاص نیاز داشته باشند که جاوا اسکریپت آن را ارائه نمیدهد.
در این قسمت، میخواهیم برخی از محبوبترین زبانهای برنامه نویسی را معرفی کنیم. با توضیح مختصری که دربارهی هر کدام میدهیم، میتوانید تفاوتهای هر یک با JavaScript را به راحتی متوجه شوید:
سی شارپ (C#): سی شارپ یک زبان برنامه نویسی شیگراست که توسعه دهندگان از آن برای ساخت اپلیکیشنهایی که در اکوسیستم .NET اجرا میشوند، استفاده میکنند. در این زبان برنامه نویسی، متغیرها در زمان کامپایل قابل شناساییاند. این زبان برخلاف جاوا اسکریپت دارای قابلیت بارگذاری بیشازحد اپراتور تبدیل است. درنتیجه، میتوانید انواع دادهها را بهراحتی تغییر دهید.
جاوا (Java): جاوا نیز یک زبان برنامه نویسی شیگراست که هدف از طراحی آن، پشتیبانی از برنامهها و اپلیکیشنهای کاربردی بزرگ بود. در این زبان برخلاف JavaScript، متغیرها باید به انواع دادههای خاص محدود شوند. همچنین، جاوا برای اجرای اسکریپتهای خود به یک کامپایلر موقت (یا همان JIT) نیاز دارد.
PHP: PHP یک زبان برنامه نویسی سمت سرور است که معمولا در سیستمهای مدیریت محتوای مبتنی بر PHP مانند وردپرس (WordPress) استفاده میشود. هدف اصلی از طراحی این زبان برنامه نویسی، انتقال اطلاعات به پایگاه داده و از پایگاه داده به سایر نقاط، جمعآوری فایلهای HTML و پیگیری جلسات (sessions) است. PHP برخلاف JavaScript دسترسی مستقیم به پایگاه دادهها را دارد و همچنین، متغیرهای بزرگ و کوچک را قبول میکند.
روبی (Ruby): Ruby مانند JavaScript یک زبان برنامه نویسی همه منظوره است که از قابلیت فرابرنامه نویسی (metaprogramming) پشتیبانی میکند و میتواند برنامههای دیگر و خودش را تجزیه و تحلیل کرده و به طور کامل اصلاح کند. از محبوبترین فریمورکهای Ruby میتوان به Ruby on Rails که امکان ساخت اپلیکیشنهای وب بزرگ با هزینهی کم را میدهد، اشاره کرد. لازم به ذکر است که پیادهسازی جاوا اسکریپت در Node.js از این فریمورک الهام گرفته شده است.
چگونه میتوانیم کدهای جاوا اسکریپت را به وب سایت خود اضافه کنیم؟
برای اضافهکردن کدهای JavaScript به صفحات وب، 2 راه وجود دارد: JavaScript داخلی و JavaScript خارجی.
در روش داخلی، برای کپسولهکردن تمام کدهای JavaScript از تگ <script> در بدنهی اسپریپت HTML استفاده میشود. در این قسمت، نمونهای از روش JavaScript داخلی با تگ <script> را مشاهده میکنید:
Plain text Copy to clipboard Open code in new window EnlighterJS 3 Syntax Highlighter <html> <head> <title>Inline JavaScript</title> <script type="text/javascript"> alert("Hello World"); </script> </head> <body> </body> </html>
همچنین، میتوانید اسکریپت را از روی ویژگیهای HTML event جاسازی کرده و از مرورگر بخواهید که آن را در زمان راهاندازی event جدید اجرا کند. به این نوع اسکریپت، جاوا اسکریپت درونخطی (inline JavaScript) میگویند و نمونهای از آن مانند زیر است:
Plain text Copy to clipboard Open code in new window EnlighterJS 3 Syntax Highlighter <button onclick="alert('Click for more details')">Click</button>
از سوی دیگر، JavaScript خارجی را داریم که شامل ذخیرهی کد در یک فایل .js جداگانه و فراخوانی آن در صفحهی HTML است. از این نوع اسکریپت معمولا برای کار بر روی پروژههای بزرگ استفاده میشود؛ زیرا برای سازماندهی اسکریپتهای بزرگ بسیار مناسب است.
علاوهبراین، با این روش میتوانید اسکریپت را مجددا در چند صفحهی HTML اضافه کرده و در زمان و نیروی کاری صرفه جویی کنید. به عنوان مثال، اضافهکردن اسکریپت به یک صفحهی HTML به شما این امکان را میدهد تا بتوانید یک فایل .js خارجی به نام script.js را دوباره فراخوانی کنید:
Plain text Copy to clipboard Open code in new window EnlighterJS 3 Syntax Highlighter <script src="script.js" defer></script>
در قسمت زیر، مثالی از نحوهی رفرنس دادن به یک فایل جاوا اسکریپت خارجی را مشاهده میکنید:
Plain text
Copy to clipboard
Open code in new window
EnlighterJS 3 Syntax Highlighter
<html>
<head>
<meta charset=”UTF-8″>
<meta name=”viewport” content=”width=device-width, initial-scale=1″>
<title>Time right now: </title>
</head>
<body>
<button type=”button” onclick=”myFunction()”>Select</button>
</body>
<script src=”js/script.js”></script>
</html>
در صورتی که برای مدیریت وبسایت خود از یک سیستم مدیریت محتوا (CMS) استفاده میکنید، مراحل اضافهکردن کد کمی متفاوت است. میتوانید کد JavaScript را با استفاده از یک ویرایشگر متن ایجاد کرده و آن را تغییر دهید. در این مقاله، 4 تا از بهترین ویرایشگرهای متن را به شما معرفی میکنیم.
اول از همه، باید بدانید که 2 نوع ویرایشگر متن داریم: ویرایشگرهای WYSIWYG که مخفف عبارت “what-you-see-is-what-you-get” هستند و برای مبتدیان مناسباند و ویرایشگرهای متنی که برای ویرایش حرفهای کدها بکار میروند و برای سفارشیکردن کدها استفاده میشوند. برای کار کردن با این نوع ویرایشگرها، باید مهارت کافی را در زبان HTML داشتهباشید.
برای مثال، ویرایشگر TinyMCE یک نوع ویرایشگر متن WYSIWYG که در سیستم ورپرس مورداستفاده قرار میگیرد.
برخی از محبوبترین ویرایشگرهای متنی نیز عبارتنداز Text، Atom و Notepad++.
سخن پایانی
در آموزش جاوا اسکریپت، با این زبان برنامه نویسی محبوب و کاربرد های آن آشنا شدیم. زبان برنامه نویسی JavaScript معمولا در کنار زبانهایی مانند HTML و CSS برای بهبود تعامل در صفحات وب بکار میرود. توسعه دهندگان از کتابخانههای شخص ثالث این زبان برنامه نویسی برای استفادهی چندباره از فانکشنهای پیشرفته و صرفه جویی در زمان استفاده میکنند.
برخی از مهمترین ویژگیها و مزایایی که این زبان برای کاربرانش به همراه دارد عبارتنداز:
- یادگیری و پیادهسازی عناصر و eventهای آن در صفحات وب بسیار آسان است.
- یک جامعهی قوی و گسترده در پشت آن است که به تمام سوالات و مشکلات شما پاسخ میدهد.
- باعث کاهش درخواستهای ارسالشده به سرور میشود.
- با بسیاری از زبانهای برنامه نویسی دیگر سازگار است.
- سبکتر از سایر زبانهای برنامه نویسی است.
امیدواریم با مطالعهی این مقاله، به خوبی با زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت آشنا شده باشید…
سوالات متداول
پرسش: جاوا اسکریپت چیست و چرا از آن استفاده میشود؟
پاسخ: JavaScript یک زبان برنامه نویسی همه منظوره است که برای ایجاد محتوای تعاملی و پویا در اپلیکیشنهای کاربردی وب و مرورگرها بکار میرود.
پرسش: تفاوت بین جاوا و جاوا اسکریپت چیست؟
پاسخ: جاوا یک زبان برنامه نویسی شیگراست که توسعه دهندگان از آن برای ایجاد اپلیکیشنهایی که در ماشینهای مجازی و مرورگرها اجرا میشوند، استفاده میکنند. JavaScript نیز یک زبان برنامه نویسی شیگراست که برای اجرای کد در مرورگرهای وب استفاده میشود؛ با این تفاوت که کد جاوا باید کامپایل شود، اما کد JavaScript در قالب متن است.