امروزه بیشتر کارهای روزمره ما به اینترنت وابسته‌اند؛ از ورود به حساب‌های ایمیل و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا انجام تراکنش‌های بانکی و خرید آنلاین. برای دسترسی به همه این سرویس‌ها، نیاز به گذرواژه داریم. با این حال، بسیاری از کاربران هنوز هم از رمزهایی ساده و تکراری استفاده می‌کنند که به‌راحتی قابل حدس زدن هستند. همین موضوع می‌تواند باعث شود اطلاعات شخصی یا مالی آن‌ها در معرض سوءاستفاده قرار بگیرد. در شرایطی که حملات سایبری به‌طور مداوم در حال افزایش است، انتخاب و استفاده از گذرواژه قوی و مناسب یکی از روش‌های ابتدایی اما مؤثر برای افزایش امنیت آنلاین به‌شمار می‌آید. در این مقاله به این می‌پردازیم که یک گذرواژه قوی چه ویژگی‌هایی دارد، چگونه ساخته می‌شود و چه روش‌هایی برای مدیریت بهتر آن وجود دارد.
چرا گذرواژه قوی مهم است؟
رمز عبور یا گذرواژه، چیزی است که برای ورود به حساب‌های کاربری استفاده می‌شود؛ این حساب‌ها می‌توانند ایمیل، حساب بانکی، شبکه‌های اجتماعی یا هر سرویس آنلاین دیگری باشند. در عمل، رمز عبور ابزاری برای تأیید هویت کاربر است؛ یعنی سیستم باید مطمئن شود که شما واقعاً همان فرد مجاز برای دسترسی به اطلاعات هستید.
اگر انتخاب رمز عبور مناسب به درستی انجام نشده باشد و دیگران بتوانند آن را حدس بزنند یا به آن دسترسی پیدا کنند، کنترل کامل حساب در اختیار فرد دیگری قرار می‌گیرد.
چطور یک رمز عبور قوی بسازیم؟
امروزه بیشتر مردم برای راحتی خود، رمزهایی می‌سازند که ساده و راحت باشند. معمولاً همین رمزها را در چند جای مختلف استفاده می‌کنند؛ مثلاً یک رمز برای تلفن همراه، ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و… این کار بسیار خطرناک است، چون اگر فقط یکی از این حساب‌ها توسط یک هکر یا فرد خرابکار هک شود، او به راحتی می‌تواند وارد همه‌ی حساب‌های دیگر شما هم بشود. پس لازم است گذرواژه قوی، پیچیده و متفاوت برای هر حساب بسازید.
۱. از عددها و حروف پشت سر هم استفاده نکنید
رمزهایی مثل ۱۲۳۴ یا ۵۶۷۸ یا حروفی مانند qwerty و abcd جزو ساده‌ترین رمزهایی هستند که افراد زیادی استفاده می‌کنند. به همین دلیل، هر کسی که بخواهد رمز شما را حدس بزند، اول این عددها و حروف متوالی را امتحان می‌کند. حتی برنامه‌هایی که برای شکستن رمز ساخته شده‌اند هم این رمزهای ساده را در اولویت قرار می‌دهند. بنابراین این نوع رمزها بسیار ناامن هستند و نباید از آن‌ها استفاده کنید.
۲. سال تولد یا روز و ماه تولدتان را در رمز وارد نکنید
استفاده از سال تولد، تاریخ تولد، شماره شناسنامه، شماره پلاک یا هر چیز مشابه در رمز عبور، کار خطرناکی است. چون این اطلاعات ممکن است در شبکه‌های اجتماعی یا جاهای دیگر قابل مشاهده باشد و هکرها می‌توانند آن‌ها را پیدا کنند. حتی نباید از نام حیوان خانگی، اسم خیابان، نام مدرسه یا محل کارتان استفاده کنید. رمز عبور باید چیزی باشد که هیچ‌کس با دانستن اطلاعات شخصی شما نتواند حدس بزند.
۳. رمز عبور باید ترکیبی از حروف، عدد و علامت باشد و دست‌کم ۸ کاراکتر داشته باشد
هر چه رمز شما طولانی‌تر و ترکیب آن پیچیده‌تر باشد، حدس زدن آن سخت‌تر می‌شود. مثلاً اگر در رمزتان هم حروف بزرگ و کوچک باشد، هم عدد و هم علامت‌هایی مثل ! و # و ?، دیگر به‌راحتی نمی‌شود آن را حدس زد. برای مثال رمزی مثل «M0l#eb9Qv?» یک رمز بسیار قوی است چون ترکیب پیچیده‌ای از انواع کاراکترها دارد.
۴. چند کلمه نامرتبط و بی‌ربط را با هم ترکیب کنید
یکی از روش‌های خوب برای ساخت رمز قوی این است که چند کلمه بی‌ربط به هم را پشت سر هم بنویسید. مثلاً سه یا چهار کلمه که هیچ ارتباطی با هم ندارند. حالا این کلمات را با عدد و علامت قاطی کنید. اما دقت کنید از جمله‌های معروف فیلم‌ها یا آهنگ‌ها استفاده نکنید چون آن‌ها هم ممکن است قابل حدس باشند. یک مثال خوب: «9Sp!derScalketoboggan» که از چند کلمه غیرمرتبط تشکیل شده و پیچیده است.
۵. از اسم افراد یا کلمات رایج استفاده نکنید
هیچ وقت از اسم خودتان، اسم دوستان، اسم شهر یا کلمه‌هایی که در فرهنگ لغت هستند، در رمز عبور استفاده نکنید. چون نرم‌افزارهایی هستند که با امتحان کردن هزاران کلمه معروف، سعی می‌کنند رمز شما را حدس بزنند. اگر مجبور شدید از کلمه‌ای استفاده کنید، حتماً آن را تغییر دهید. مثلاً به جای «Mobin» بنویسید «M0b!n» یا «M#bin». حتی می‌توانید کلمه را عمداً اشتباه بنویسید یا جای حروف و عدد را عوض کنید.
۶. رمزهای خود را در جایی امن نگه دارید، نه روی کاغذ یا فایل در گوشی و رایانه
بسیاری از افراد رمز عبورشان را روی کاغذ می‌نویسند یا در یک فایل ورد یا نوت ذخیره می‌کنند. این کارها بسیار خطرناک است. بهترین کار این است که از برنامه‌های مخصوص نگهداری رمز عبور استفاده کنید. این برنامه‌ها رمزها را به صورت امن نگه می‌دارند و فقط خود شما می‌توانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید. بعضی از این برنامه‌ها حتی می‌توانند برایتان رمزهای قوی و پیچیده بسازند تا خودتان درگیر ساختن رمز نشوید.
۷. هیچ وقت از یک رمز برای چند جا استفاده نکنید
بزرگ‌ترین اشتباه این است که یک رمز را برای همه چیز استفاده کنید. مثلاً همان رمزی که برای ایمیل دارید، برای اینستاگرام، بانک، تلفن و لپ‌تاپ هم استفاده کنید. اگر یک نفر بتواند یکی از حساب‌های شما را هک کند، به راحتی وارد بقیه هم می‌شود. برای همین، باید برای هر برنامه، سایت یا دستگاه، یک رمز جدا و منحصر به فرد داشته باشید.
اطلاعاتی که هرگز نباید در رمز عبور خود استفاده کنید
وقتی می‌خواهید رمز عبور جدید بسازید یا رمز قبلی را به‌روزرسانی کنید، به هیچ عنوان از اطلاعات شخصی زیر در رمز عبورتان استفاده نکنید:
- تاریخ تولد خودتان یا اعضای خانواده‌تان
- کلمه‌هایی که به سرگرمی‌ها، شغل یا علایق شما مربوط می‌شود
- بخشی از آدرس منزل‌تان، مثلاً نام شهر، خیابان، شماره خانه یا کشور
- نام خودتان یا نام یکی از اعضای خانواده
- نام حیوان خانگی شما
مجرمان سایبری معمولا درباره کسانی که می‌خواهند به آن‌ها حمله کنند، در اینترنت تحقیق می‌کنند و اطلاعاتی مثل این موارد را از پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی یا حتی عکس‌هایی که منتشر کرده‌اید، به‌دست می‌آورند. حتی اگر صفحه‌های اجتماعی شما قفل باشد و محدودیت داشته باشد، باز هم ممکن است اطلاعاتی در آن پیدا شود که برای ساختن رمز یا حدس زدن آن به کار بیاید. پس اگر رمز عبورتان شامل اطلاعاتی است که به نوعی به زندگی شخصی‌تان ربط دارد، وقت آن رسیده که آن را عوض کنید و یک رمز قوی و بی ارتباط با اطلاعات شخصی‌تان بسازید.
روش ساده برای به خاطر سپردن رمزهای قوی
ایجاد رمز عبور قوی تنها بخشی از فرایند تأمین امنیت اطلاعات است. بخش مهم دیگر، به خاطر سپردن آن رمز به شکلی مطمئن و بدون نیاز به نوشتن یا ذخیره‌ی ناامن است. در ادامه، چند روش کاربردی برای حفظ رمزهای قوی ارائه شده است که هم قابل یادآوری هستند و هم سطح امنیت بالایی دارند.
نگهداری و مدیریت تعداد زیادی رمز عبور قوی برای بسیاری از کاربران مشکل‌ساز است. خوشبختانه ابزارهایی به نام «مدیر رمز عبور» وجود دارد که این کار را برای شما به‌صورت کاملاً ایمن انجام می‌دهد.
مدیر رمز عبور نرم‌افزاری است که تمام رمزهای عبور شما را به‌صورت رمزنگاری‌شده ذخیره می‌کند. تنها کاری که باید انجام دهید، ساخت یک رمز عبور اصلی (Master Password) قوی است؛ پس از آن، دیگر نیازی به حفظ کردن رمزهای دیگر نخواهید داشت. برخی از مزایای استفاده از پسورد منیجر برای به خاطر سپردن رمزهای عبور عبارتند از:
-
ذخیره‌ی امن تمام رمزها: رمزهای شما به‌صورت رمزنگاری‌شده نگهداری می‌شوند و تنها با رمز اصلی یا Master Password خود برنامه پسورد منیجر قابل دسترسی هستند.
-
تولید رمزهای قوی به‌صورت خودکار: این ابزارها می‌توانند رمزهایی پیچیده و تصادفی برای حساب‌های مختلف بسازند.
-
دسترسی آسان و سریع: در هنگام ورود به وب‌سایت‌ها یا برنامه‌ها، رمزها به‌طور خودکار وارد می‌شوند.
-
همگام‌سازی بین دستگاه‌ها: بسیاری از این ابزارها بر روی تلفن همراه، رایانه و مرورگر قابل استفاده‌اند و اطلاعات را بین دستگاه‌ها هماهنگ می‌کنند.
نکته: اگر از سرویس‌هایی استفاده می‌کنید که امنیت بالایی نیاز دارند؛برای مثال پس از خرید سرور اختصاصی؛ توصیه می‌شود بلافاصله یک رمز عبور قوی و منحصر‌به‌فرد برای آن سرویس تعیین کنید و آن را با استفاده از ابزارهایی مانند KeePass به‌صورت محلی و امن ذخیره نمایید. این کار امکان دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حیاتی شما را از هکرها می‌گیرد.
چند پسورد منیجر کاربردی برای ساخت رمز عبور قوی
مدیریت تعداد زیادی رمز عبور برای حساب‌های مختلف، کار دشوار و پرخطری است؛ به‌ویژه اگر از رمزهای ساده یا تکراری استفاده شود. برای جلوگیری از این خطرات، می‌توان از ابزارهای مدیریت رمز عبور یا همان پسورد منیجر استفاده کرد. این نرم‌افزارها رمزهای شما را به‌صورت ایمن نگهداری می‌کنند، آن‌ها را در زمان نیاز به‌صورت خودکار وارد می‌کنند و حتی برایتان رمزهای قوی می‌سازند. در ادامه با ۵ نمونه از بهترین و قابل‌اعتمادترین پسورد منیجرها آشنا می‌شوید:
Bitwarden
Bitwarden یک پسورد منیجر رایگان و متن‌باز است که با تکیه بر امنیت بالا و امکانات حرفه‌ای، توانسته اعتماد کاربران زیادی را جلب کند. این ابزار امکان ذخیره‌سازی رمزهای عبور، یادداشت‌های محرمانه و اطلاعات حساس را فراهم می‌کند و رمزها را به‌صورت رمزنگاری‌شده در فضای ابری نگهداری می‌کند. Bitwarden بر روی تمام دستگاه‌ها (ویندوز، مک، لینوکس، اندروید و iOS) و در مرورگرهای مختلف قابل استفاده است و از همگام‌سازی بین دستگاه‌ها پشتیبانی می‌کند.
اگر به دنبال ابزاری رایگان، مطمئن و بدون تبلیغات هستید، Bitwarden یکی از بهترین انتخاب‌های ممکن است. در ادامه به اختصار به برخی از ویژگی‌های بیت‌واردن می‌پردازیم:
-
متن‌باز و رایگان با امنیت بالا
-
قابلیت تولید گذرواژه قوی به‌صورت خودکار
-
پشتیبانی از احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA)
-
همگام‌سازی رمزها بین دستگاه‌های مختلف
-
قابلیت استفاده به‌صورت افزونه در مرورگرها
1Password
1Password یکی از محبوب‌ترین و قدیمی‌ترین پسورد منیجرهاست که تمرکز ویژه‌ای بر امنیت و تجربه کاربری آسان دارد. این ابزار علاوه بر ذخیره‌ی امن رمزهای عبور، امکان نگهداری اطلاعات کارت‌های بانکی، مدارک شناسایی و یادداشت‌های شخصی را نیز فراهم می‌کند. 1Password برای استفاده شخصی، خانوادگی و تیمی طراحی شده و در نسخه‌های دسکتاپ و موبایل قابل دسترس است. رمزها در این برنامه به‌صورت محلی یا ابری رمزنگاری می‌شوند و امکان قفل خودکار در صورت فعالیت نکردن در برنامه را نیز دارد. برخی ویزگی‌های اصلی وان‌پسورد عبارتند از:
-
رابط کاربری زیبا و آسان
-
قابلیت استفاده آفلاین و آنلاین
-
تولید گذرواژه قوی و منحصر‌به‌فرد
-
امکان اشتراک‌گذاری امن رمزها در تیم یا خانواده
-
پشتیبانی از قفل خودکار و اثر انگشت
LastPass
LastPass یکی دیگر از معروف‌ترین ابزارهای مدیریت رمز عبور است که امکانات متنوعی را در نسخه رایگان و پولی ارائه می‌دهد. با استفاده از این ابزار می‌توانید رمزهای عبور را ذخیره کرده و هنگام ورود به سایت‌ها، به‌صورت خودکار آن‌ها را وارد نمایید. LastPass همچنین قابلیت تولید رمزهای قوی و تصادفی دارد و از فضای ذخیره‌سازی ابری امن برای پشتیبان‌گیری رمزها استفاده می‌کند. در نسخه رایگان این ابزار، فقط روی یک نوع دستگاه (موبایل یا رایانه) قابل استفاده است، ولی نسخه پولی آن امکانات بیشتری ارائه می‌دهد. در ادامه برخی ویژگی‌های LastPass را مرور می‌کنیم:
-
نسخه رایگان با امکانات مناسب
-
قابلیت ورود خودکار به حساب‌ها
-
تولید گذرواژه قوی و تصادفی
-
پشتیبانی از احراز هویت چندمرحله‌ای
-
امکان ذخیره اطلاعات مالی و شخصی
KeePass
KeePass یک نرم‌افزار مدیریت رمز عبور کاملاً رایگان و متن‌باز است که رمزهای عبور را به‌صورت محلی روی دستگاه شما ذخیره می‌کند، نه در فضای ابری. این ویژگی برای افرادی که نگران امنیت فضای ابری هستند، بسیار مفید است. با اینکه ظاهر برنامه ساده‌تر است و به‌اندازه دیگر ابزارها امکانات خودکار ندارد، اما قابلیت رمزنگاری پیشرفته، گروه‌بندی رمزها و استفاده بدون اتصال به اینترنت، KeePass را به گزینه‌ای مناسب برای کاربران حرفه‌ای تبدیل کرده است.
-
ذخیره‌ی محلی رمزها بدون نیاز به اینترنت
-
کاملاً رایگان و متن‌باز
-
رمزنگاری پیشرفته و قابل اطمینان
-
پشتیبانی از افزونه‌ها برای افزودن امکانات
-
مناسب برای کاربران حرفه‌ای و باتجربه
نکته: برای مدیریت کلمات عبور می‌توانید از نرم‌افزارهای ابری مانند Bitwarden یا 1Password جهت ذخیره و استفاده آسان از رمزهای عبور روزمره بهره بگیرید. با این حال، توصیه می‌شود برای رمزهای عبور حساس‌تر و به‌ویژه «رمز عبور اصلی» این ابزارها، از یک نرم‌افزار محلی و آفلاین مانند KeePass استفاده کنید تا امنیت اطلاعات حیاتی خود را افزایش دهید. ترکیب ابزارهای ابری و محلی، تعادلی مناسب میان سهولت استفاده و امنیت فراهم می‌کند.
سخن نهایی
داشتن یک گذرواژه قوی اولین و مهم‌ترین اقدام برای حفظ امنیت حساب‌های کاربری در فضای دیجیتال است. رمزهای ساده و متداول مانند 123456 یا password به‌راحتی توسط هکرها کرک می‌شوند و استفاده از اطلاعات شخصی مانند نام، تاریخ تولد یا شماره تلفن نیز امنیت حساب را به خطر می‌اندازد.
