آیا از تمام حفره‌های امنیتی پنهان در شبکه کسب‌وکارتان اطلاع دارید؟ مهاجمان سایبری دقیقا به دنبال همین نقاط کور می‌گردند تا به دارایی‌های دیجیتال شما نفوذ کنند. برای شناسایی این نقاط ضعف، یک راهکار هوشمندانه و پیشگیرانه تحت عنوان تست نفوذ شبکه وجود دارد. این فرآیند به سازمان‌ها کمک می‌کند تا قبل از آنکه هکرها نقاط ضعفشان را پیدا کنند، خودشان آن‌ها را شناسایی و برطرف سازند. در این مقاله به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که تست نفوذ شبکه چیست، چرا برای کسب‌وکار شما حیاتی است و با انواع و رویکردهای اصلی اجرای آن آشنا می‌شویم.
تست نفوذ شبکه چیست؟
تست نفوذ شبکه، یک ارزیابی امنیتی کاملا عملی و تهاجمی است. در این فرآیند، شما تیمی از متخصصان امنیت سایبری (که به آن‌ها پن‌تستر یا هکر کلاه سفید هم می‌گویند) را استخدام می‌کنید تا تلاش کنند به زیرساخت شبکه شرکت شما نفوذ کنند. هدف اصلی این است که آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف امنیتی در سرورها، فایروال‌ها، روترها، سوییچ‌ها، پرینترها و کامپیوترهای کارمندان و سایر موارد مربوط به امنیت سرور، قبل از اینکه توسط یک مهاجم واقعی کشف شوند، شناسایی شده و از آن‌ها بهره‌برداری شود. این کار در یک محیط کاملا کنترل‌شده و با مجوز کامل شما انجام می‌گیرد.
این فرآیند بسیار فراتر از یک اسکن آسیب‌پذیری ساده است. ابزارهای اسکن خودکار، معمولا لیستی از ضعف‌های احتمالی را بر اساس الگوهای شناخته‌شده گزارش می‌دهند. اما در تست نفوذ، متخصصان پا را فراتر گذاشته و به‌صورت دستی تلاش می‌کنند از این ضعف‌ها واقعا سوءاستفاده کنند و نشان دهند که یک مهاجم یا هکر چطور می‌تواند به سیستم‌ها دسترسی پیدا کند. برای این کار، پن‌تسترها ممکن است از روش‌های زیر استفاده کنند:
- تکنیک‌های مهندسی اجتماعی برای فریب دادن کارکنان جهت دریافت اطلاعات
- ارسال ایمیل‌های فیشینگ برای به‌دست آوردن نام کاربری و رمز عبور
- بهره‌برداری از رمزهای عبور ضعیف یا اطلاعاتی که به‌صورت ناامن در شبکه به‌اشتراک گذاشته شده‌اند.
از آنجایی که این حملات شبیه‌سازی‌شده بسیار تهاجمی هستند، این احتمال وجود دارد که باعث اختلالات موقت مانند کند شدن سیستم‌ها یا حتی قطع‌شدن یک سرویس شوند. به همین دلیل، هر تست نفوذ باید با یک هدف و برنامه کاملا مشخص انجام شود. برای مثال، ممکن است بخواهید اثربخشی یک برنامه امنیتی جدید را بسنجید یا مطمئن شوید که سیستم‌های جلوگیری از نشت داده (DLP) به‌درستی کار می‌کنند و جلوی خروج اطلاعات حساس توسط یک نفوذگر را می‌گیرند. این اهداف به تیم تست کمک می‌کند تا تمرکز خود را روی نقاط حساس کسب‌وکار شما بگذارند.
دلایل اهمیت تست نفوذ شبکه
شاید در نگاه اول به‌نظر برسد که هدف اصلی تست نفوذ، صرفا پیدا کردن آسیب‌پذیری‌های فنی است، اما اهمیت واقعی آن بسیار فراتر از این تعریف می‌شود. امروزه، تست نفوذ به یک ابزار استراتژیک برای دستیابی به اهداف کلان کسب‌وکار تبدیل شده و دیگر یک فعالیت صرفا فنی نیست. درواقع اهداف تجاری، نوع و عمق تست نفوذ مورد نیاز یک سازمان را تعیین می‌کنند.
۱. کسب گواهینامه‌ها و رعایت الزامات قانونی
بسیاری از صنایع، به‌ویژه حوزه‌هایی مانند بانکداری، فین‌تک و خدمات درمانی که با اطلاعات حساس سروکار دارند، با قوانین و استانداردهای امنیتی سخت‌گیرانه‌ای روبه‌رو هستند. برای مثال، یک شرکت برای دریافت گواهینامه‌های امنیتی (مانند CMMC برای پیمانکاران دفاعی) یا قبولی در ممیزی‌های رسمی، ملزم به اثبات امنیت زیرساخت خود است؛ خواه این زیرساخت روی یک پلتفرم ابری میزبانی شود یا روی سرور اختصاصی.
در چنین شرایطی، تست نفوذ شبکه یکی از کنترل‌های امنیتی ضروری محسوب می‌شود که به سازمان کمک می‌کند تا الزامات قانونی را برآورده کرده و مجوزهای لازم برای فعالیت را کسب کند یا قراردادهای مهم تجاری را به‌دست آورد.
۲. تضمین امنیت محصولات و نرم‌افزارها
برای شرکت‌های نرم‌افزاری، امنیت کد محصول یک اولویت حیاتی است. تست نفوذ اپلیکیشن، به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا نقاط ضعف و حفره‌های امنیتی را در کد خود شناسایی کنند؛ پیش از آنکه این ضعف‌ها توسط مهاجمان مورد سوءاستفاده قرار گرفته و به اعتبار شرکت و امنیت کاربران آسیب بزنند. پس از شناسایی، تیم توسعه می‌تواند این مشکلات را برطرف کرده و محصولی امن‌تر و قابل اعتمادتر به بازار عرضه کند.
بنابراین، اهمیت تست نفوذ شبکه فقط در پیدا کردن یک حفره امنیتی خلاصه نمی‌شود. این فرآیند به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا:
- از داده‌های حساس و اطلاعات طبقه‌بندی‌شده خود محافظت کنند.
- اعتماد مشتریان و شرکای تجاری را به‌دست آورند.
- ریسک‌های مالی و اعتباری ناشی از حملات سایبری را به‌شدت کاهش دهند.
- الزامات قانونی و استانداردهای صنعتی را باموفقیت پشت سر بگذارند.
رویکردهای اصلی تست نفوذ
رویکرد تست نفوذ بر اساس سطح اطلاعات و دانشی که پیش از شروع آزمون در اختیار تیم تست قرار می‌گیرد، مشخص می‌شود. این اطلاعات، تعیین‌کننده محدوده، هزینه و زمان پروژه خواهد بود. سه رویکرد اصلی در این زمینه تعریف شده که انتخاب رویکرد اصلی، به هدف اصلی تست، بودجه و محدوده مورد نظر شما بستگی دارد.
تست نفوذ جعبه سیاه
در این رویکرد که به آن تست خارجی نیز می‌گویند، به تیم تست تقریبا هیچ اطلاعاتی درباره زیرساخت IT، معماری شبکه یا کدهای شرکت داده نمی‌شود. پن‌تستر کاملا در نقش یک هکر خارجی قرار می‌گیرد که باید خودش همه چیز را از صفر کشف کند.
- مزیت اصلی: این روش بهترین و واقعی‌ترین شبیه‌سازی از یک حمله سایبری در دنیای واقعی است، زیرا مهاجمان واقعی نیز معمولا هیچ دانش قبلی از شبکه شما ندارند.
- چالش: به‌دلیل نیاز به شناسایی گسترده و آزمون و خطا، این نوع تست معمولا زمان‌برترین و پرهزینه‌ترین رویکرد است.
تست نفوذ جعبه سفید
در تست جعبه سفید (که به آن تست داخلی یا جعبه شفاف هم می‌گویند)، پن‌تستر از دانش و دسترسی کامل به محیط برخوردار است. اطلاعاتی مانند سورس کد برنامه‌ها، دیاگرام‌های شبکه، اطلاعات سرورها و سایر جزئیات فنی به‌طور کامل در اختیار او قرار می‌گیرد.
- مزیت اصلی: این رویکرد امکان یک ممیزی امنیتی بسیار عمیق و کامل را فراهم می‌کند. تستر می‌تواند کیفیت کد، منطق طراحی اپلیکیشن و معماری داخلی سیستم‌ها را نیز بررسی کند، که در تست جعبه سیاه ممکن نیست.
- چالش: حجم بالای اطلاعات ممکن است تمرکز بر نقاط کلیدی را دشوار کند و معمولا به ابزارهای پیشرفته و گران‌قیمت‌تری مانند تحلیل‌گرهای کد نیاز دارد.
تست نفوذ جعبه خاکستری
این رویکرد، ترکیبی هوشمندانه از دو مدل قبلی است. در تست جعبه خاکستری، تستر دانش و دسترسی محدود و جزئی به سیستم دارد. برای مثال، ممکن است یک حساب کاربری معمولی به تستر داده شود و از او خواسته شود که تلاش کند سطح دسترسی خود را تا مدیر شبکه ارتقا دهد. یا اینکه دیاگرام‌های معماری شبکه در اختیار او قرار می‌گیرد تا سریع‌تر نقاط پرریسک را شناسایی کند.
- مزیت اصلی: این روش یک ارزیابی متمرکز، کارآمد و بهینه ارائه می‌دهد. تستر زمان خود را صرف شناسایی‌های اولیه (که در مدل جعبه سیاه زمان‌بر است) نمی‌کند و مستقیما روی تحلیل نقاط کلیدی و پرخطر متمرکز می‌شود.
- چالش: از آنجا که تستر دانش کاملی از سیستم ندارد، ممکن است برخی آسیب‌پذیری‌های بسیار عمیق که فقط در تست جعبه سفید (با دسترسی کامل به سورس کد) قابل کشف هستند، پنهان بمانند. همچنین، این شبیه‌سازی کاملا مانند یک حمله خارجی واقعی نیست، زیرا تستر از ابتدا اطلاعاتی در اختیار دارد.
انواع تست نفوذ
هر کدام از انواع تست نفوذ برای ارزیابی بخش متفاوتی از وضعیت امنیتی یک سازمان طراحی شده و به دانش، ابزارها و متدولوژی‌های خاص خود نیاز دارد. انتخاب نوع تست باید با اهداف تجاری شما همسو باشد؛ مواردی مانند افزایش آگاهی کارمندان در برابر حملات فیشینگ، اطمینان از امنیت کد نرم‌افزار یا رعایت الزامات قانونی، برخی از این اهداف هستند.
تست نفوذ شبکه
زیرساخت شبکه، ستون فقرات دیجیتال هر سازمان است که تمام سرویس‌ها و داده‌ها روی آن قرار دارند. تست نفوذ شبکه به‌طور خاص بر ارزیابی امنیت این ستون فقرات تمرکز دارد و به همین علت تست زیرساخت هم به آن گفته می‌شود. این تست به دو سوال اساسی پاسخ می‌دهد:
- آیا یک مهاجم خارجی می‌تواند از دیوارهای دفاعی محیطی (مانند فایروال‌ها) عبور کند و به داخل راه یابد؟
- اگر مهاجم (یا یک عامل داخلی) از قبل داخل شبکه باشد، تا چه حد می‌تواند پیشروی کرده و به منابع حساس دسترسی پیدا کند؟
این ارزیابی به شناسایی ضعف‌های فنی در برابر حملات رایج زیر کمک می‌کند:
- پیکربندی نادرست فایروال و دور زدن آن
- حملات Man-in-the-Middle (مرد میانی)
- حملات مربوط به DNS
- حملات مربوط به پروتکل‌های SSH، FTP و SMTP
- وجود پورت‌های باز و غیرضروری
تست نفوذ وب اپلیکیشن
این نوع تست برای کشف آسیب‌پذیری‌ها و ضعف‌های امنیتی در برنامه‌های کاربردی تحت وب و اجزای آن‌ها (مانند پلاگین‌ها، ActiveX و…) طراحی شده. تست‌های نفوذ وب اپلیکیشن، معمولا بسیار دقیق، هدفمند و پیچیده هستند، زیرا تمام نقاطی که یک اپلیکیشن با کاربر در تعامل است، باید شناسایی شوند. هدف نهایی، پیدا کردن حفره‌های امنیتی در سورس کد، پایگاه داده و شبکه پشتیبان اپلیکیشن می‌باشد.
تست نفوذ سمت کلاینت
این تست بر کشف آسیب‌پذیری‌ها در نرم‌افزارهایی تمرکز دارد که روی کامپیوتر کاربران (کلاینت‌ها) نصب و اجرا می‌شوند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل مرورگرهای وب، کلاینت‌های ایمیل، نرم‌افزارهای مجموعه آفیس، Adobe Photoshop و ابزارهایی مانند Putty باشند. هدف، شناسایی حملاتی مانند Cross-Site Scripting (XSS)، Clickjacking، تزریق HTML و آلوده‌سازی به بدافزار است.
تست نفوذ وایرلس
در این فرآیند، تمام اتصالات بین دستگاه‌های متصل به شبکه وای‌فای شرکت (لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها، گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های IoT) شناسایی و بررسی می‌شوند. از آنجا که سیگنال‌های وایرلس از محدوده فیزیکی شرکت فراتر می‌روند، باید از آن‌ها در برابر دسترسی‌های غیرمجاز و نشت داده محافظت کرد. این تست معمولا به‌صورت حضوری و در محل انجام می‌شود تا تستر بتواند در محدوده سیگنال شبکه قرار بگیرد.
تست نفوذ با مهندسی اجتماعی
در این نوع تست، کارکنان و عامل انسانی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات امنیتی، مورد آزمایش قرار می‌گیرند. تستر تلاش می‌کند با فریب دادن یا متقاعد کردن کاربران، آن‌ها را وادار به افشای اطلاعات حساس (مانند نام کاربری و رمز عبور) کند. بر اساس آمارها، ۹۸ درصد از حملات سایبری بر مهندسی اجتماعی تکیه دارند که اهمیت این تست را دوچندان می‌کند.
روش‌های رایج در این تست عبارتند از:
- فیشینگ: ارسال ایمیل‌های جعلی
- ویشینگ: فیشینگ از طریق تماس تلفنی
- اسمشینگ: فیشینگ از طریق پیامک
- Tailgating: ورود به یک منطقه امن فیزیکی با دنبال کردن یک شخص مجاز
- جعل هویت: تظاهر به اینکه یک همکار، پیمانکار یا فروشنده هستید.
تست نفوذ فیزیکی
امنیت فیزیکی اغلب نادیده گرفته می‌شود، در حالی که یکی از حیاتی‌ترین لایه‌های امنیتی است. در این تست، پن‌تستر تلاش می‌کند تا با عبور از موانع فیزیکی (مانند قفل‌ها، دوربین‌ها، نگهبانان و سنسورها) به ساختمان، زیرساخت‌های دیتاسنتر میزبان سرورها مانند سرور اختصاصی، سیستم‌ها یا اتاق سرور دسترسی پیدا کند. اگر یک مهاجم بتواند به‌صورت فیزیکی وارد اتاق سرور شما شود، می‌تواند کل شبکه را در اختیار بگیرد. این تست به شما کمک می‌کند تا نقاط ضعف در کنترل‌های فیزیکی خود را شناسایی و برطرف کنید.
گزارش نهایی تست نفوذ شامل چه مواردی است؟
ارزش واقعی و نهایی هر پروژه تست نفوذ، در گزارشی است که در پایان به شما ارائه می‌شود. این گزارش صرفا یک لیست فنی از مشکلات پیدا شده نیست؛ بلکه یک سند راهبردی به‌شمار می‌رود که برای مدیران ارشد و صاحبان کسب‌وکار تهیه می‌شود تا بتوانند ریسک‌های امنیتی را درک کرده و برای رفع آن‌ها بهترین تصمیم را بگیرند.
یک گزارش حرفه‌ای و کاربردی، فراتر از توضیحات فنی، باید شامل موارد زیر باشد:
- خلاصه اجرایی: یک نمای کلی، غیرفنی و قابل‌درک برای مدیران ارشد که وضعیت امنیتی کلی سازمان، مهم‌ترین یافته‌ها و سطح ریسک کسب‌وکار را توضیح می‌دهد.
- جزئیات فنی آسیب‌پذیری‌ها: توضیحات دقیق از حفره‌های امنیتی کشف‌شده، نحوه سوءاستفاده از آن‌ها و سیستم‌های تحت تاثیر که برای تیم فنی و متخصصان IT نوشته شده.
- امتیازدهی و اولویت‌بندی ریسک‌ها: هر آسیب‌پذیری بر اساس شدت خطر و تاثیر بالقوه آن بر کسب‌وکار، رتبه‌بندی می‌شود (به‌عنوان مثال بحرانی، بالا، متوسط یا پایین). این کار به تیم شما کمک می‌کند تا منابع خود را روی ترمیم ضروری‌ترین مشکلات متمرکز کند.
- راهکارهای عملی و قابل اجرا: مهم‌ترین بخش گزارش است. برای هر آسیب‌پذیری شناسایی‌شده، باید مراحل دقیق، فنی و گام‌به‌گام برای برطرف کردن آن و کاهش دائمی ریسک ارائه شود.
هنگام انتخاب یک شرکت برای انجام تست نفوذ، نحوه ارائه گزارش به اندازه خود تست اهمیت دارد. قطعا نمی‌خواهید فقط برای یک فایل PDF بدون هیچ توضیحی، ده‌ها میلیون تومان هزینه کنید. یک شریک امنیتی خوب، برای ارائه و بررسی یافته‌ها، یک جلسه اختصاصی (حداقل یک ساعته) با تیم فنی و مدیران شما برگزار می‌کند. در این جلسه، شما باید بتوانید سوالات خود را بپرسید، یافته‌ها را به چالش بکشید و مطمئن شوید که تمام جنبه‌های گزارش، سطح ریسک فعلی و مسیر برطرف کردن مشکلات را به‌وضوح درک کرده‌اید. این جلسه، ارزش واقعی سرمایه‌گذاری شما را مشخص می‌کند.
جمع‌بندی
تست نفوذ شبکه یک لایه دفاعی ضروری برای هر کسب‌وکار مدرن به‌شمار می‌رود. این فرآیند، فراتر از یک اسکن ساده، یک شبیه‌سازی هوشمندانه از حملات دنیای واقعی است که با رویکردهای مختلف (جعبه سیاه، سفید و خاکستری) و در انواع گوناگون (از شبکه و وب اپلیکیشن گرفته تا مهندسی اجتماعی و فیزیکی) انجام می‌شود.
نباید به تست نفوذ شبکه، فقط به‌عنوان یک هزینه نگاه کنید؛ بلکه باید آن را یک سرمایه‌گذاری استراتژیک در نظر بگیرید. شناسایی پیشگیرانه آسیب‌پذیری‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از دارایی‌های دیجیتال، اعتبار برند و اعتماد مشتریان خود محافظت کرده و از خسارت‌های مالی و حقوقی سنگین جلوگیری کنند. گزارش نهایی این تست نیز نقشه راهی برای ساختن یک دژ امنیتی مستحکم خواهد بود. سوال این نیست که آیا امنیت یک سازمان به‌چالش کشیده می‌شود یا نه؛ سوال این است که چه کسی اول آن را آزمایش خواهد کرد، یک هکر کلاه سفید یا یک مهاجم واقعی؟
