پروتکل FTP که به عنوان پروتکل انتقال فایل نیز شناخته میشود، فرآیندی است که در سیستمهای مختلف به منظور انتقال فایلهایی با حساسیت یا حجم بالا، مورد استفاده قرار میگیرد. از این پروتکل به طور ویژه در صنایع دفاعی، حقوق، مراقبتهای بهداشتی، سازمانهای مالی و…، استفاده میشود و تقریباً در هر صنعتی که با اشتراکگذاری اطلاعات ضروری مرتبط است، کاربرد دارد؛ اما این که پروتکل ftp چیست و دقیقا چه کاربردی دارد سوالی است باید کمی بیشتر به آن بپردازیم. برای پاسخ به این سؤال و آشنایی بیشتر با پروتکل انتقال فایل و جنبههای مختلف آن، در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
پروتکل FTP چیست؟
مفهوم پروتکل FTP به سال 1971 و زمانی برمیگردد که برای اولین بار توسط Abhay Bhushan مطرح شد و به انتشار رسید. پس از آن در دهه 80 میلادی، پروتکلهای کنترل انتقال و اینترنت ایجاد شدند و تا به امروز پابرجا باقی ماندهاند. در دهه 90 میلادی، استانداردهای FTP جدید سازگار با فایروال فعال شدند و پس از آن نیز پیوندهای امنیتی و سطوح مختلفی از پشتیبانی به آن اضافه شد.
در ادامه نیز نسخه جدیدی از حالت غیرفعال این پروتکل ارائه شد و این سرویس مفهوم جدیدی به خود گرفت؛ بنابراین همانطور که میبینید پروتکل FTP و قابلیتهای مختلف آن، مسیری طولانی را تا تبدیل شدن به مفهومی که امروزه از آن سراغ داریم پیمودهاند. اتصال FTP برای برقراری ارتباط با شبکه، به دو چیز نیاز دارد؛کاربران باید ضمن احراز هویت در سرور FTP، مجوز اتصال را نیز دریافت کنند. برخی از سرورهای FTP عمومی نیز، امکان اتصال بدون مجوز را برای کاربران ایجاد میکنند که با عنوان FTP ناشناس شناخته میشود.
کاربردهای پروتکل FTP
پروتکل FTP، به منظور برقراری ارتباط بین فایلها و رایانهها، در شبکه TCP/IP یا به اصطلاح اینترنت مورد استفاده قرار میگیرد. بدین ترتیب کاربرانی که مجوز دسترسی دریافت کردهاند، میتوانند فایلها را در سرور پروتکل انتقال فایل که به عنوان میزبان سایت FTP نیز شناخته میشود، دریافت کرده و انتقال دهند. بهطورکلی پروتکلهای FTP را میتوان در کاربردهایی از جمله موارد زیر استفاده کرد:
انتقال فایلهای با حجم بالا
همه ما در موقعیتهایی قرار گرفتهایم که بخواهیم فایلی با حجم بالا را برای سایر سیستمها ارسال کنیم؛ و متوجه این موضوع شدهایم که این کار از طریق ایمیل امکان پذیر نیست. پروتکل FTP، این مشکل را با تسهیل انتقال فایلهایی با تعداد و حجم بالا، حل کرده است. در واقع برای هر سازمانی که به انتقال فایلهای حجیم و منظم نیاز دارد، استفاده از سرویس FTP امری ضروری محسوب میشود.
انتقال فایلهای حساس
امروزه پروتکلهای FTP رمزگذاری شده متعددی وجود دارند که امنیت مورد نیاز برای انتقال فایلهای حساس را تأمین میکنند. FTPS و SFTP نمونههایی از این موارد هستند. در ادامه بیشتر با این دو آشنا خواهیم شد.
مدیریت فایلها
اکثر ارائهدهندگان سرویس FTP، گزینههای مدیریت بسیاری را ارائه میدهند که کاربران با استفاده از آنها، میتوانند کنترل مطلوبی بر روی فایلهای خود داشته باشند. این کنترلها امکان اعطای مجوز دانلود، آپلود، اشتراکگذاری، ویرایش و حتی حذف فایلهای ذخیره شده در سرور FTP توسط کاربران را برای مدیران ایجاد میکنند.
پشتیبان گیری
بهترین ارائهدهندگان پروتکل FTP، امکان پشتیبان گیری منظم از سرورها را ارائه میدهند تا بدین ترتیب، فایلهای حساس همیشه ایمن باقی بمانند. این موضوع میتواند پروتکلهای FTP را برای سازمانهایی که به دسترسی بدون وقفه به فایلها نیاز دارند، به گزینهای کاربردی و مناسب تبدیل کند.
کنترل از راه دور
این گزینه یکی از مهمترین و مؤثرترین کاربردهای پروتکل FTP محسوب میشود و امکان نقل و انتقالات فایلها را به راحتی و بدون دخالت نیروی انسانی فراهم میکند. با استفاده از این گزینه به راحتی، میتوانید همگامسازی فایلهای خود را از راه دور و در هر 5 دقیقه یک بار، انجام دهید.
دسترسی به اطلاعات هاست
درواقع پروتکل FTP شما را قادر میسازد که به طور مستقیم به فایلهای هاست وردپرس وب سایت خود متصل شده و بدون نیاز به استفاده از پنل کاربری، به اطلاعات و کدهای وب سایت دسترسی داشته و آنها را ویرایش، اضافه یا حذف کنید.
ذخیره اطلاعات وب سایت
پروتکل FTP با روشی ساده، امکان اتصال هاست دانلود به وردپرس را فراهم کرده و بدین ترتیب شما میتوانید به راحتی اطلاعات وب سایت وردپرس خود را به طور ایمن، ذخیرهسازی کنید.
آیا FTP ایمن است؟
بسیاری از سرورهای پروتکل FTP برای ارائه خدمات، به احراز هویت نیاز دارند؛ با این حال این پروتکلها فاقد رمزگذاری بوده و نمیتوان گفت که کاملاً ایمن هستند. این موضوع باعث میشود که فایلهای ذخیرهشده در این سرورها، توسط شخص ثالث قابل دسترسی باشد. در واقع پروتکلهای FTP در اصل برای امنیت ساخته نشدهاند و در روزهای ابتدایی فعالیت، در موارد مختلفی مورد حملات، سرقتها و سایر تهدیدها قرار میگرفتند. با این حال امروزه نسخههای امنتری از FTP قابل دسترسی است که آن را به گزینهای امن و مناسب برای استفاده در سازمانها و همچنین ذخیره و انتقال فایلها و اطلاعات حساس، تبدیل کرده است. در ادامه میتوانید با برخی از امنترین پروتکلهای انتقال فایلها آشنایی پیدا کنید. به یاد داشته باشید که انتخاب بهترین گزینه برای کاربرد شما، به کنترلهای امنیتی مورد نیاز و سازگاری با سیستمهای شما بستگی دارد؛ این پروتکلها عبارتاند از:
FTPS
سرویس FTPS را میتوان به عنوان امنترین نمونه از پروتکلهای FTP در نظر گرفت که دادههای ذخیره شده را در سروری با امنیت بالا رمزگذاری میکند. سرویس FTPS از طریق جایگزینی یک لایه امنیتی انتقال یا TSL، به جای لایههای سوکت منسوخ شده یا SSL، بر پایه FTP ساخته میشود.
بهطورکلی دو نوع FTPS وجود دارد که با نامهای FTPS صریح و ضمنی شناخته میشوند. در این میان FTPS صریح پرکاربردترین پروتکل است که هنگام استفاده از آن، اتصالی در پورت کنترلی FTP برقرار شده و سپس یک اتصال SSL/TLS میتواند توسط کاربر یا سرور درخواست شود و ارتباط را کامل کند. در واقع این اتصال TLS/SSL است که فایلها را رمزگذاری و امنیت انتقال را تأمین میکند.
SFTP
علاوه بر این، سرویس SFTP نیز به عنوان نمونه دیگری از سرویسهای امن، با استفاده از یک جریان داده پوسته یا SSH وظیفه محافظت از اتصال را هنگام انتقال فایلها، انجام میدهد. برخلاف FTPS که برای تکمیل انتقال فایلها به پورتهای زیادی نیاز دارد، SFTP تنها از پورت 22 برای انجام دستورات و دادهها استفاده میکند.
منظور از FTP Client و FTP Server چیست؟
به بیانی ساده، پروتکل FTP را میتوان روشی برای اتصال کامپیوترهای Client و Server دانست تا با استفاده از این پروتکل، انتقال فایلها میان این دو سیستم، سادهتر صورت بگیرد. ممکن است با برخورد به نام سرور، به وب سرورهایی فکر کنید که فایلهای مربوط به صفحه وب را برای اینترنت یا سرورهای فایل نگهداری میکنند. در واقع باید بدانید که سرورهای FTP شبیه سرورهای وب هستند اما فایلها را برای آپلود و دانلود نگهداری میکنند، نه فایلهایی که به عنوان صفحات وب بارگذاری میشوند. FTP سرورها، هم دانلود و هم آپلود فایلهای را تسهیل میکنند و با استفاده از آنها فایلها از رایانه یا سرورهای محلی به سرورهای FTP منتقل و آپلود میشوند. همچنین فایلها از سرورهای FTP به سرورهای محلی یا رایانهها، دانلود و منتقل میشود.
درواقع سیستمهای محلی را میتوان به عنوان فرستنده و دریافتکننده فایلها در نظر گرفت و پروتکل FTP نیز مانند یک پستچی برای انتقال این فایلها در نظر گرفته میشود. علاوه بر این، سرور FTP را میتوان به عنوان مرکز توزیع پست در نظر گرفت که انتقال فایلها را مدیریت میکند. برای درک بهتر مفهوم FTP Client و FTP Server به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید که شرکت A باید حجم زیادی از فایلها را برای شرکت B ارسال کند؛ در چنین شرایطی، شرکت A فایلها را در سرور ftp آپلود کرده و سپس شرکت B دادهها را از طریق سرور FTP به رایانه خود منتقل میکند. در این مثال سرور مورد نظر، FTP Server و سرویسی که اتصال شما را فراهم میکند، FTP Client نامیده میشود.
بهترین کلاینت (نرم افزار) های FTP کدامند؟
شما برای استفاده از پروتکل انتقال فایل، به نرمافزاری نیاز دارید که به عنوان یک رابط کاربری، امکان استفاده آسان از عملکردهای مختلف FTP را برای شما فراهم کند؛ این نرمافزارها به عنوان کلاینتهای Ftp شناخته میشوند و گزینههای مدیریت فایل مختلفی را در اختیار کاربران قرار میدهند. طیف وسیعی از انواع کلاینتهای FTP وجود دارد که انتخاب بهترین گزینه از میان آنها، به شرایط، کنترلهای مورد نیاز و سیستم شما بستگی دارد. در ادامه میتوانید با برخی از این نرمافزارها آشنایی پیدا کرده و میتوانید بهترین گزینه را بر اساس معیار و استانداردهایی که برای سیستم در نظر دارید، انتخاب کنید:
Fillezilla
این سرویس به عنوان یکی از کلاینتهای پرکاربرد FTP شناخته میشود که به صورت رایگان در اختیار کاربران ویندوز و مک قرار میگیرد. باید توجه داشته باشید که برای استفاده از این سیستم، حتماً از نسخههای رسمی و امن نرم افزار Fillezilla استفاده کنید. با این حال کاربری این سرویس ممکن است برای مبتدیان کمی پیچیده باشد که البته با دریافت خدمات آموزش FileZilla قابل حل است.
WinSCP
سرویس WinSCP نیز به عنوان یکی از قدرتمندترین و سادهترین کلاینتهای FTP، در سیستم ویندوز مورد استفاده قرار میگیرد. این سرویس کاربری آسانی دارد و گزینههای کنترل را به سادگی در اختیار کاربران قرار میدهد.
Cyberduck
چه در سطح مبتدی باشید و چه در سطح پیشرفته، نرم افزار Cyberduck میتواند گزینه مناسبی برای مدیریت انتقال فایلهای شما با استفاده از پروتکل FTP باشد. این سرویس نیز ویژگیها و امکانات خود را به طور رایگان در اختیار کاربران ویندوز و مک قرار میدهد.
روشهای استفاده از پروتکل FTP
یکی از نکات مهمی که در این بین باید بدانید، روشهای استفاده از این پروتکل هستند. در واقع شما از این طریق، میتوانید اطلاعات سودمندی به دست بیاورید و به صورت حرفهای به استفاده از آنها بپردازید. بهطورکلی سه روش برای برقرار ارتباط FTP وجود دارند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
استفاده از CMD
یکی از سادهترین روشهای استفاده از پروتکل FTP، سرویس CMD است که سازوکاری مشابه با استفاده از Command Prompt برای ویندوز، یا ترمینال در سیستم مک یا لینوکس دارد. این روش امروزه به عنوان فضایی شناخته شده برای انتقال فایلها با استفاده از FTP محسوب میشود و بسیاری از توسعهدهندگان از آن استفاده میکنند.
استفاده از مرورگر
در این روش، کاربران میتوانند از یک مرورگر برای برقراری ارتباط با سرور Ftp استفاده کنند و در مواقعی که کاربران قصد دارند به دایرکتوریهای بزرگ در سرور دسترسی داشته باشند، گزینه راحتتری محسوب میشود. با این حال استفاده از این روش برای برنامههای اختصاصی ftp، ممکن است سرعت و اطمینان کافی را در عملکرد خود نداشته باشد.
استفاده از کلاینت
امروزه رایجترین روش استفاده از پروتکل FTP، به ویژه برای توسعهدهندگان وب، استفاده از سرویسهای کلاینت FTP است. در این شرایط یک کلاینت FTP در مقایسه با روشهای Command و مرورگر وب، دسترسیهای بیشتری را برای کاربر ایجاد میکند. علاوه بر این، ویژگیهای بیشتری نیز در این روش وجود دارند. به عنوان مثال کاربران میتوانند فایلهای بزرگ را انتقال دهند و از ابزارهای همگامسازی این سرویس استفاده کنند.
با پروتکل FTP چه دادههایی را میتوان منتقل کرد؟
بهطورکلی پروتکل FTP، به عنوان یک پروتکل ارتباطی، امکان ارسال فایلها از هر رایانهای به رایانه دیگر را امکانپذیر میسازد، به شرطی که هر دو رایانه به شبکه اینترنت دسترسی داشته باشند. در این صورت یکی از آنها در نقش سرور و دیگری در نقش کلاینت عمل میکند. این پروتکل امکان انتقال انواع مختلفی از دادهها را برای کاربران ایجاد میکند. این دادهها عبارتاند از:
- صفحات وب
- انواع فایلها
- انواع نرمافزارها
- انواع اطلاعات
- پشتیبان گیری از دادهها
- و…
درواقع شما میتوانید با استفاده از پروتکل FTP، فایلهای مختلف را از سرور FTP ارسال و یا دریافت کنید. همچنین به عنوان توسعهدهنده وب، برای دسترسی به وب سایتی که تحت مدیریت شما قرار دارد، باید از سرویس و کلاینت ftp استفاده کنید. علاوه برای این، با استفاده از سرویس ftp، ایجاد و حذف دایرکتوریها و خواندن تعداد زیادی از فایلها روی سرور، بسیار آسانتر خواهد بود.
جمع بندی
خوشحالیم که تا انتهای مطلب با ما همراه بودید؛ در این مطلب سعی داشتیم به بررسی پروتکل انتقال فایل FTP که امکان انتقال دادهها را بین رایانهها از طریق شبکه ایجاد میکند، بپردازیم و با مفهوم سرور و کلاینت ftp آشنایی پیدا کنیم. همچنین امنیت این سرویس را مورد بررسی قرار داده و گزینههایی که از امنیت بالایی برخوردار هستند را معرفی کردیم. امیدواریم که با مطالعه مطالب ذکر شده، به درک درستی از پروتکل FTP و روشهای مختلف استفاده از آن رسیده باشید. در نهایت اگر قصد ایجاد سیستم و پیاده سازی ایدههای خود را دارید، دنیای وسیع FTP آماده خوشآمد گویی به شماست. اگرچه این سیستم میتواند کمی پیچیده باشد؛ اما مبین هاست با راهنماییهای لازم درباره نحوه ذخیره و اشتراکگذاری فایلهای مهم به شما این راه را برایتان هموار میکند. همچنین با استفاده از خدمات مبین هاست، میتوانید با هزینهای مناسب، سیستم خود را راهاندازی و اجرا کنید؛ کافیست با کارشناسان ما در ارتباط باشید.